Cùng với những danh thắng kỳ thú thiên nhiên ban tặng như Tam Cốc - Bích Động, quần thể danh thắng Tràng An, rừng Quốc gia Cúc Phương … Ninh Bình còn nổi tiếng bởi nhiều cụm, quần thể, di tích lịch sử, văn hóa, kiến trúc nổi tiếng hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế như Cố đô Hoa Lư, thành cổ Trường Yên, điện Thái Vi, chùa Địch Lộng…

Nhắc tới kinh đô đầu tiên của nước Đại Cồ Việt, du khách không chỉ biết tới một vùng sơn thủy hữu tình, một kho tàng lịch sử đồ sộ mà tiềm năng du lịch Ninh Bình còn tiềm ẩn nhiều giá trị văn hóa, lịch sử và xã hội - nhân văn. Tiềm năng ấy sẽ được biết đến nhiều hơn với những truyền thuyết, những huyền thoại về núi Cánh Diều, núi Dục Thúy, những làn điệu hát xẩm, hát chèo truyền thống, những áng văn thơ bất hủ và sự phong phú của văn hóa ẩm thực nơi đây.

Để phát huy lợi thế du lịch sẵn có, biến những tiềm năng, thế mạnh thành nguồn lực phát triển từ năm 2007 UBND tỉnh Ninh Bình đã phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch với 7 khu du lịch chính đó là: Tam Cốc, Bích Động - hang động Tràng An - Cố đô Hoa Lư và núi chùa Bái Đính; Trung tâm thành phố Ninh Bình; Vườn Quốc gia Cúc Phương - Hồ Đồng Chương; Suối nước nóng Kênh Gà - động Vân Trình - khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long - chùa Địch Lộng - động Hoa Lư; Phòng tuyến Tam Điệp - Biện Sơn; hồ Yên Thắng - hồ Đồng Thái - động Mã Tiên - di tích cửa biển Thần Phù; Quần thể nhà thờ đá Phát Diệm và vùng ven biển Kim Sơn.

Khu du lịch Cố đô Hoa Lư - núi chùa Bái Đính - Tràng An, hang Múa, Tam Cốc - Bích Động, thung Nham

Bến thuyền Tràng An. Ảnh: MT

Đây là khu du lịch kết hợp giữa những danh thắng nổi tiếng với vùng Cố đô Hoa Lư lịch sử và du lịch tâm linh núi chùa Bái Đính. Khu du lịch này được biết đến như “điểm nhấn” trong không gian du lịch Ninh Bình.

Quần thể xuyên thủy động Tràng An thuộc dãy núi Thành Trì Thiên Tạo của Kinh đô Hoa Lư. Toàn khu có 48 hang động với chiều dài từ vài chục mét đến hàng trăm mét. Các hang động được nối với nhau bởi các thung lũng đẹp cùng các đền, phủ gắn với truyền thuyết Đinh, Lê. Du khách tới đây được thưởng ngoạn sự hùng vĩ của núi non, được thả hồn mơ mộng trước những hồ nước, hang động kỳ ảo cùng trời mây. Tất cả hoà quyện vào nhau, tạo cho du khách cảm giác nồng nàn, thi vị. Đúng là một vùng sơn kỳ thủy tú như những bức tranh thủy mạc đẹp mê hồn làm cho những vị khách khó tính nhất cũng phải yêu, phải mê.

Cố đô Hoa Lư, kinh đô đầu tiên của nhà nước phong kiến trung ương tập quyền Việt Nam với diện tích khoảng 300 ha thuộc địa phận xã Trường Yên, huyện Hoa Lư xung quanh được bao bọc bởi các dãy núi đã vôi vòng cung với cảnh quan kỳ vĩ. Cố đô Hoa Lư gắn liền với ba vương triều Đinh - Tiền Lê - Lý cùng ba vị anh hùng dân tộc: Vua Đinh Tiên Hoàng, Vua Lê Đại Hành và Vua Lý Thái Tổ. Ngày nay, Cố đô Hoa Lư còn lưu giữ nhiều công trình kiến trúc văn hóa lịch sử có giá trị, đó là đền thờ Vua Đinh Tiên Hoàng, đền thờ Vua Lê Đại Hành, nhà bia tưởng niệm Vua Lý Thái Tổ, lăng Vua Đinh, lăng Vua Lê, đền Vực Vông, bia Cửa Đông, chùa Nhất Trụ, đền công chúa Phất Kim … cùng những dãy tường thành thiên tạo, những núi non, hang động kỳ thú đậm chất văn hóa lịch sử thực sự xứng đáng là di tích quốc gia đặc biệt.

Chùa Bái Đính. Ảnh: Thành Trung

Khu tâm linh núi chùa Bái Đính có diện tích 700 ha nằm trên địa bàn xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn. Đến đây du khách được đắm mình trong không gian linh thiêng trầm mặc của Bái Đính cổ tựa trên núi Đính - nơi gắn liền với nhiều truyền thuyết về thiền sư Nguyễn Minh Không. Liền kề đó là Bái Đính tân tự - ngôi chùa lớn nhất Việt Nam, nơi lưu giữ 6 viên ngọc xá lợi Phật, cùng nhiều kỷ lục Việt Nam được xác lập tại đây như: Đại hội đồng chuông lớn nhất; pho tượng phật Thích Ca bằng đồng cao và nặng nhất (nặng 100 tấn); ngôi chùa có bộ tượng Tam Thế bằng đồng lớn nhất; ngôi chùa có giếng lớn nhất (đường kính gần 30m); chùa có hành lang La Hán lớn nhất và chùa có nhiều cây bồ đề nhất. 
Với không gian huyền ảo, núi non trùng điệp, hùng vĩ cùng sự linh thiêng, huyền bí khu du lịch Tam Cốc, Bích Động - hang động Tràng An - Cố đô Hoa Lư và núi chùa Bái Đính thực sự là điểm đến hấp dẫn, là điểm nhấn trong không gian du lịch Ninh Bình.

Tam Cốc - Bích Động thuộc địa phận xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư - là điểm đến quen thuộc của du khách trong và ngoài nước. Tam Cốc được ví như “Hạ Long cạn” gồm ba hang với tổng chiều dài 179 km, đây là kiệt tác của sông, của núi cùng hàng nghìn nhũ đá tạc nên. Du thuyền trên dòng Ngô Giang xanh mát, ngắm nhìn cảnh sông núi hữu tình, lắng nghe những truyền thuyết về hang Cả, hang Hai, hang Ba, về những trái núi và thỏa sức tưởng tượng khi ngắm nhìn từng mỏm nhũ đá. Xuôi dòng về phía Tây là chùa Bích Động - ngôi chùa tọa lạc trên sườn núi Bích Động và được mệnh danh là “Nam thiên đệ nhị động”. Công trình kiến trúc cổ này là sự kết hợp hài hòa giữa núi, động và chùa ẩn hiện dưới những vòm cây đại thụ xanh biếc. Chùa được xây theo kiểu chữ “Tam” ba tòa không liền nhau, tam cấp dọc theo sườn núi, dựa vào thế núi từ thấp lên cao thành ba ngôi chùa riêng biệt: chùa Hạ, chùa Trung và chùa Thượng.

Sắc vàng Tam Cốc. Ảnh: Huy Minh

Hang Múa là địa điểm du lịch thuộc vùng lõi Quần thể danh thắng Tràng An. Hang Múa nằm dưới chân núi Múa có hình quả chuông lớn úp ngược, rộng khoảng 800m2. Địa điểm du lịch này thuộc vùng đất thôn Khê Đầu Hạ, xã Ninh Xuân huyện Hoa Lư tỉnh Ninh Bình

Khu du lịch hang Múa. Ảnh Huy Minh

Thung Nham. Ảnh: Hồng Nhung

Khu du lịch trung tâm thành phố Ninh Bình

Thành phố Ninh Bình với hệ thống các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh như sông Vân, núi Thúy, đền Trương Hán Siêu, núi Kỳ Lân, núi Ngọc Mỹ Nhân vào Bảo tàng Ninh Bình, là nơi tập trung đông nhất hệ thống các nhà hàng, khách sạn, các dịch vụ vui chơi, giải trí và hệ thống giao thông thuận lợi, thành phố Ninh Bình thực sự thành trung tâm du lịch của tỉnh. 

Núi Non Nước nằm soi bóng bên dòng sông Đáy, là ngọn núi mang trên mình nhiều áng văn thơ kim, cổ nhất nước ta, là nơi ghi dấu những chiến công vĩ đại của dân tộc Việt Nam từ thời Đinh, Tiền Lê đến hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Núi Non Nước cùng với chùa Non Nước và đền thờ Trương Hán Siêu là điểm du lịch văn hóa tâm linh cho mỗi du khách khi đến với thành phố Ninh Bình.

Núi Kỳ Lân tọa lạc ngay tại trung tâm thành phố Ninh Bình. Núi cao trên 50m có dáng hình đầu lân nhìn về phía Bắc, trên đỉnh núi có chùa thờ Phật và Nghênh Phong Các. Núi và hồ Kỳ Lân là điểm vui chơi, giải trí lý tưởng cho du khách khi đến với thành phố Ninh Bình.

Núi Ngọc Mỹ Nhân (hay còn gọi là núi Cánh Diều) nằm ở phía Đông thành phố Ninh Bình với chu vi khoảng 400 trượng. Núi có 3 ngọn, ngọn giữa cao, hai ngọn tả hữu chĩa ra như hai cánh chim, vì vậy còn có tên là Diên Xỉ Sơn. 
Bảo tàng Ninh Bình trông như một đóa sen hồng. Nơi đây như một cuốn sử sống về đất và người Ninh Bình được thể hiện sinh động và cụ thể thông qua hàng ngàn hiện vật và tài liệu trưng bày, là điểm đến hấp dẫn của mỗi du khách cũng như các nhà nghiên cứu khoa học.

Bảo tàng Ninh Bình trông như một đóa sen hồng. Nơi đây như một cuốn sử sống về đất và người Ninh Bình được thể hiện sinh động và cụ thể thông qua hàng ngàn hiện vật và tài liệu trưng bày, là điểm đến hấp dẫn của mỗi du khách cũng như các nhà nghiên cứu khoa học.

Tọa lạc tại khuôn viên núi Kỳ Lân, Phố cổ Hoa Lư được xây dựng dựa trên ý tưởng về văn hóa truyền thống của nước Đại Việt vào những năm thế kỷ thứ X. Có thể nói, Phố cổ Hoa Lư ra đời nhằm để tái hiện và phục dựng lại tất cả nét đẹp của kiến trúc cũng như nền văn hóa thời bấy giờ. Đến với nơi đây, bạn sẽ được thỏa thích vui chơi, tìm hiểu và tham quan các làng nghề truyền thống của nước ta như làng tranh Đông Hồ, làng gốm Bồ Tát, sơn mài Ý Yên... vô cùng thú vị. 

Phố cổ Hoa Lư về đêm. Ảnh: Huy Minh

Khu du lịch Vườn Quốc gia Cúc Phương - Hồ Đồng Chương

Điểm nổi bật của khu du lịch này là những lợi thế về cảnh quan thiên nhiên, sự đa dạng của hệ sinh thái và phong cảnh tuyệt đẹp, không khí trong lành thoáng mát thích hợp với loại hình du lịch sinh thái và nghỉ dưỡng. 
Với hơn 22.000 ha, vườn Quốc gia Cúc Phương là đơn vị bảo tồn thiên nhiên đầu tiên của Việt Nam, khi tới đây ngoài những cảm nhận từ thiên nhiên ban tặng, du khách còn được thăm các công trình nghiên cứu, thành quả của dự án bảo tồn đang thực hiện ở vườn Quốc gia Cúc Phương. 

Vườn quốc gia Cúc Phương. Ảnh: Thanh Hường

Hồ Đồng Chương tuy mới được đưa vào khai thác nhưng với vẻ đẹp yên bình của hồ nước trong xanh màu ngọc bích, của những dải đồi thông xanh mướt, cao vút nhấp nhô trùng điệp vây phủ lấy mặt hồ, hồ Đồng Chương đã được du khách biết đến và ví như một “Đà Lạt” của Ninh Bình.

Khu du lịch suối nước nóng Kênh Gà - động Vân Trình - khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long - chùa và động Địch Lộng

Suối nước nóng Kênh Gà chảy ra từ Hang Cả đã có từ ngàn đời nhưng mãi đến năm 1940 mới được phát hiện. Với nhiệt độ ổn định quanh năm là 530C các nhà khoa học đã khẳng định đây là nước khoáng mặn rất tốt chứa nhiều Natriclorua, Canxi, Magieclorua và muối Bicacbonat thích hợp với các các hoạt động du lịch nghỉ dưỡng.

Động Vân Trình. Ảnh: TM

Từ suối nước nóng Kênh Gà xuôi thuyền 2 km du khách sẽ ngỡ ngàng trước vẻ đẹp lung linh, lộng lẫy của những “bức tranh đá” trong động Vân Trình, nhất là bức bình phong nhũ đá cao gần 7m rộng trên 10m ngăn động thành hai cung. Không gian rộng lớn trong lòng động khiến du khách có cảm giác như đang đứng trong một toà lâu đài cổ kính, nguy nga đồ sộ.

Khi bước ra khỏi “lâu đài cổ kính”, nguy nga lộng lẫy của động Vân Trình du khách lại được đắm mình trước những nhũ đá với nhiều hình thù, màu sắc kỳ thú đặc biệt “Nam Thiên Đệ Tam Động”. Một điều khác biệt giữa động Vân Trình với hệ thống hang động ở Ninh Bình đó là âm thanh tạo ra từ đây nghe vi vu, du dương như tiếng sáu thổi đem lại cảm giác thoải mái, vui vẻ.

Khu du lịch sinh thái Vân Long với diện tích khoảng 3.000 ha là vùng đất mang đầy huyền thoại đồng thời là khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước lớn nhất đồng bằng Bắc Bộ với khoảng 32 hang động, 457 loài thực vật bậc cao đặc biệt có 8 loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam (Kiêng, Lát hoa, Tuế lá rộng, Sắng, Bách bộ…) và 39 loài động vật trong đó có 12 loài động vật quý hiếm (Vọoc “quần đùi trắng”, gấu, ngựa…).
Khu du lịch phòng tuyến Tam Điệp - Biện Sơn

Khác với các khu du lịch sinh thái đã giới thiệu, tour phòng tuyến Tam Điệp - Biện Sơn mang lại cho du khách trang sử vẻ vang của dân tộc và cảm nhận về những chiến thắng của đại quân Tây Sơn do Quang Trung thống lĩnh từ Phú Xuân tiến ra đại phá quân Thanh, Xuân Kỷ Dậu năm 1789.

Trước ải Tam Điệp còn di tích thành luỹ của quân Tây Sơn. Luỹ dài 135m, chân rộng 15m, có chỗ cao 1,8m, nối liền hai mạch núi đá vôi nhằm chặn một lối đi qua đấy. Thành rộng gần một mẫu Bắc Bộ, hình gần vuông, chân rộng 7m, có chỗ cao hơn 2m. Phía ngoài thành đều có hào, di tích còn lại có chỗ rộng 4m, sâu 0,5m. Thành nằm gần đường Thiên Lý và có vai trò như một tiền đồn phía bắc cửa ải. 

Khu du lịch hồ Yên Thắng - hồ Đồng Thái - động Mã Tiên - di tích cửa biển Thần Phù

Khu du lịch nằm trên địa phận huyện Yên Mô. Hồ Yên Thắng, hồ Đồng Thái với diện tích mặt nước 580 ha chạy dài dưới những dãy đồi cây xanh mát tạo nên cảnh quan thiên nhiên hài hòa, trong lành. Tại đây sân golf Hoàng Gia đang được khai thác. Hệ thống hồ hứa hẹn là điểm du lịch nghỉ dưỡng, giải trí cuối tuần hấp dẫn.

Hồ Yên Thắng. Ảnh:Bảo Ngọc

Đi qua cảm giác mênh mang, mát lạnh của hồ nước, du khách sẽ đến thăm động Mã Tiên ở lưng trừng núi Mã Tiên, xã Yên Đồng. Men theo sườn núi khoảng 100 bậc đá, du khách sẽ bắt gặp cửa động trông như miệng của con cá khổng lồ há rộng với chiều cao 15m, rộng 10m, nền động là những tảng đá lớn nhỏ nhấp nhô trông như đàn voi đang nô đùa, động có 2 tầng với 5 buồng cao, thấp, rộng, hẹp khác nhau.

Khu du lịch quần thể Nhà thờ đá Phát Diệm và vùng ven biển Kim Sơn

Không giống như 6 khu du lịch khác của Ninh Bình, đến với khu du lịch quần thể Nhà thờ đá Phát Diệm và vùng ven biển Kim Sơn du khách được chiêm ngưỡng những công trình, kiến trúc đồ sộ của những kiệt tác.

Quần thể Nhà thờ đá Phát Diệm - một kiệt tác về kiến trúc do cha Phê Rô Trần Lục xây dựng trong 14 năm từ 1875 đến 1899. Đây là quần thể kiến trúc kiểu đình chùa phương Đông kết hợp với lối kiến trúc Gôtic của nhà thờ phương Tây bao gồm: Ao hồ, phương đình, nhà thờ lớn, các nhà thờ cạnh, nhà thờ đá, hang đá.  Điểm nhấn trong quần thể này là tòa Phương Đình với chiều dài 24m, chiều rộng 17m được xây hoàn toàn bằng đá với những phù điêu rất đẹp.

Nhà thờ đá Phát Diệm. Ảnh Minh Dũng

Du khách đến với Kim Sơn không thể không đến thăm đền Nguyễn Công Trứ, chùa Đồng Đắc, Cầu Ngói - cây cầu dạng cầu vồng độc đáo bắc qua sông Ân ở thị trấn Phát Diệm. Cầu dài 36m và rộng 3m, gồm 3 nhịp, mỗi nhịp có 4 gian, hai bên thân cầu có hai dãy lan can và cột đều bằng gỗ lim. Trên cầu là mái che lợp ngói đỏ cổ truyền của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Lối đi hai đầu cầu có các bậc tam cấp.

Sự kết hợp phong phú, hài hòa giữa các loại hình du lịch Ninh Bình với 76 lễ hội truyền thống, các nghề truyền thống và một nền văn hóa ẩm thực phong phú, hấp dẫn cùng các làn điệu chèo cổ, làn điệu hát xẩm Ninh Bình đã thực sự trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách trong nước và quốc tế.

Hồng Vân (t/h)